آئین همسرداری /همسر وخانواده درسیره ی معصومین علیه السلام

 خداوند در آیه ی 21 سوره ی روم، به اصل وجود عشق و احساس محبت متقابل بین زن و شوهر اشاره فرموده:«از نشانه های خداوند این است که از نوع خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت نهاد».

در حالی که گفتن جملاتی که حاکی از محبت زوجین نسبت به هم است در رفع بسیاری از تردیدها و سوء ظن ها مؤثر و بر میزان محبت آنان می افزاید: ائمه معصومین: هم به ابراز علاقه به همسر تأکید نموده اند و در سیره ی عملی ایشان این امر در موارد متعددی به چشم می خورد.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتی مرد به زن خود با محبت می نگرد و زنش نیز به او با مهر نگرد، خداوند به دیده ی رحمت به آن ها نگاه می کند.

امروزه یکی از مهم ترین مشکلات خانواده ها نداشتن مدیریت صحیح در زندگی است؛ بسیاری از اختلافات، چالش ها و مشاجرات که مقدمه فروپاشی خانواده هاست، ناشی از نداشتن الگویی کامل در اداره خانواده است.

لذا بر آن شدیم تا آیین همسرداری اسلامی را که بر گرفته از احادیث و منابع کامل میباشد را تقدیم شما خوانندگان محترم بنمایم.

یکی از موضوعات مهمی که هر مؤمنی خواهان فهم آن از کلام درباره معصومین علیهم السلام است، موضوع «آیین همسرداری اسلامی» است .

بدین منظور، «آیین همسرداری در احادیث اسلامی » که برگرفته از «40 حدیث » در این زمینه میباشد رابرداشت کردیم و با ترجمه هایی دقیق و روان همراه سازیم و با عنوان هایی زیبا و تفکر برانگیز زمینه تدبر فراهم کنیم

این نکته را نیز خاطرنشان کنیم که 20 حدیث آغازین آن ها مربوط به «اخلاق شوهر نسبت به همسر» و 20 حدیث پسین آن ها مربوط به «اخلاق زن نسبت به همسر» است .

چشمان امید ما می گوید که این «حدیث گزینی » مطبوعتان می آید و مقبولتان می افتد; اما «خواجه شیراز» نیز چه در سفته است که گفته است:

صالح و طالح متاع خویش نمودند


تا كه قبول افتد كه در نظر آيد

بكم ؛اخلاق شوهر نسبت به همسر

اظهار محبت بيشتر: «ايمان بيشتر»

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«كلما ازداد العبد ايمانا ازداد حبا للنسآء (1) ; هر چه ايمان بنده زياد شود، محبت [وي] به زن ها نيز زياد مي شود .»

دوستدار اهل بيت عليهم السلام دوستدار همسر است

امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«كل من اشتد لنا حبا اشتد للنساء حبا (2) ; هر كس بيشتر دوستدار ما (خاندان عصمت و طهارت) باشد، به زن ها (همسرش) نيز بيشتر دوستي مي كند .»

صفاي زندگي اينجاست، اينجا

 حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند:

«فدارها علي كل حال واحسن الصحبة لها فيصفو عيشك (3) ; هميشه با همسرت مدارا كن، و با او به نيكي همنشيني كن تا زندگيت باصفا شود .»

من تو را دوست دارم

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«قول الرجل للمراة اني احبك لا يذهب من قلبها ابدا (6) ; اين گفتار مرد به همسرش كه «من تو را دوست دارم » ، هرگز از قلب زن بيرون نمي رود.»

تامين سعادت ديني و دنيايي همسر

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«للمراة علي زوجها ان يشبع بطنها، و يكسو ظهرها، ويعلمها الصلاة والصوم والزكاة ان كان في مالها حق، ولاتخالفه في ذلك (7) ; حق زن بر شوهرش اين است كه او را سير كند، لباس بپوشاند، نماز و روزه و زكات را - اگر در مال زن حق زكاتي است - به او ياد دهد، و زن نيز در اين كارها با او مخالفت نورزد .»

اين هم جهاد در راه خداست

 امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«الكآد علي عياله من حل كالمجاهد في سبيل الله (8) ; كسي كه از راه حلال براي تامين رفاه خانواده اش تلاش مي كند، همچون مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند .»

آيا هديه هم مي خري؟

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«من دخل السوق فاشتري تحفة فحملها الي عياله كان كحامل صدقة الي قوم محاويج وليبدا بالاناث قبل الذكور فان من فرح ابنته فكانما اعتق رقبة من ولد اسماعيل ومن اقر بعين ابن فكانما بكي من خشية الله ومن بكي من خشية الله ادخله الله جنات النعيم (9) ; هر كس به بازار رود و هديه اي براي خانواده اش بخرد و ببرد، [پاداش او ] مانند كسي است كه براي نيازمندان صدقه مي برد [ . و هنگامي كه هديه را به خانه مي برد]، بايد، قبل از پسران، به دختران بدهد، زيرا كسي كه دخترش را شادمان كند، مانند كسي است كه يك بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد كرده است . و هر كس [با دادن هديه اي ] چشم پسري را روشن كند، گويا از ترس خدا گريسته است و هر كس از ترس خدا بگريد، خداوند او را داخل نعمت هاي بهشت كند .»

بازار و خريد گوشت

امام سجاد عليه السلام مي فرمايند:

«لان ادخل السوق ومعي درهم ابتاع به لحما لعيالي وقد قرموا اليه احب الي من ان اعتق نسمة (10) ; براي من به بازار رفتن و خريد يك درهم گوشت براي خانواده ام كه ميل به گوشت دارند، از بنده آزاد كردن دوست داشتني تر است .»

از تكبر و خشونت بپرهيز

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«خير الرجال من امتي الذين لايتطاولون علي اهليهم و يحنون عليهم ولا يظلمونهم (4) ; بهترين مردان امت من، آن كساني هستند كه نسبت به خانواده خود خشن و متكبر نباشند و بر آنان ترحم و نوازش كنند و به آنان آزار نرسانند .»

سيلي، هرگز!

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«فاي رجل لطم امراته لطمة، امرالله عزوجل مالك خازن النيران فيلطمه علي حر وجهه سبعين لطمة في نار جهنم (5) ; هر كس به صورت زنش سيلي بزند، خداوند به آتشبان جهنم دستور مي دهد تا در آتش جهنم هفتاد سيلي بر صورت او بزند .»

سوغاتي را فراموش نكن

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«اذا سافر احدكم فقدم من سفره فليات اهله بما تيسر (11) ; هرگاه يكي از شما به مسافرت رود و سپس از سفر برگردد، پس بايد براي خانواده خود به اندازه اي كه توانايي دارد سوغاتي بياورد .»

براي او آرايش مي كني؟

امام باقر عليه السلام مي فرمايند:

«النسآء يحببن ان يرين الرجل في مثل ما يحب الرجل ان يري فيه النسآء من الزينة (12) ; همان گونه كه مردان دوست دارند زينت و آرايش را در زنانشان ببينند، زنان نيز دوست دارند زينت و آرايش را در مردانشان ببينند .»

در كنار همسر نشستن

 پيامبر عزيز اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«جلوس المرء عند عياله احب الي الله تعالي من اعتكاف في مسجدي هذا (18) ; نشستن مرد در كنار خانواده اش، نزد خداي بزرگ دوست داشتني تر از اعتكاف [و نشستن] در اين مسجد من است .»

خانه را گرم نگه دار

 امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«بنبغي للمؤمن ان ينقص من قوت عياله في الشتآء ويزيد في وقودهم (13) ; سزاوار است كه مؤمن در زمستان از خوراك خانواده اش كم كند، و بر [چوب و زغال و] وسيله گرم كننده آنان بيفزايد .»

شاد ساختن خانواده در مناسبت هاي فرخنده

راوي مي گويد به امام صادق عليه السلام عرض كردم: حق زن بر شوهرش چيست؟ حضرت فرمودند:

«. . . ولاتكون فاكهة عامة الا اطعم عياله منها ولايدع ان يكون للعيد عندهم فضل في الطعام وان يسني لهم في ذلك شي ء ما لم يسن لهم في سآئر الايام (14) ; . . . هر ميوه اي كه همه مردم از آن مي خورند، بايد به خانواده اش بخوراند و در روزهاي عيد خوراك آنان را افزايش دهد، و چيزهايي براي آنان فراهم كند كه در روزهاي ديگر فراهم نمي كرده است .»

تهمت و سوء ظن هرگز

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«لا تقذفوا نسآءكم فان في قذفهن ندامة طويلة وعقوبة شديدة (15) ; به زنان خود تهمت نزنيد [و نسبت ناروا ندهيد]، زيرا در اين كار، [براي شما] پشيماني طولاني و كيفر سختي خواهد بود .»

خدا كند تو بيايي

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«هلك بذي المروة ان يبيت الرجل عن منزله بالمصر الذي فيه اهله (16) ; از جوانمردي دور است كه [مردي] در شهري كه خانواده اش هستند باشد، ولي در غير خانه خود بخوابد .»

آداب ورود به خانه

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«يسلم الرجل اذا دخل علي اهله واذا دخل يضرب بنعليه ويتنحنح يصنع ذلك حتي يؤذنهم انه قد جآء حتي لا يري شيئا يكرهه (17) ; هنگامي كه مرد با خانواده اش برخورد مي كند، [به آنان] سلام كند و هنگام ورود با صداي كفش و با سرفه كردن، خانواده اش را از آمدن خود با خبر كند، تا اينكه چيزي نبيند كه او را ناخوش آيد .»

تا كنون لقمه در دهانش گذاشته اي؟

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان الرجل ليؤجر في رفع اللقمة الي في امراته (19) ; مرد در برابر لقمه اي كه در دهان زنش مي گذارد پاداش مي برد .»

كتك نزن، فرياد نكش!

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله به يكي از زنان درباره حق زن بر شوهرش مي فرمايند:

«حقك عليه ان يطعمك مما ياكل ويكسوك مما يلبس ولا يلطم ولا يصيح في وجهك (20) ; حق تو بر شوهرت اين است كه از آنچه خود مي خورد به تو غذا دهد، و از آنچه خود مي پوشد تو را نيز بپوشاند، و به روي تو سيلي نزند و فرياد نكشد .»

دوم:اخلاق زن نسبت به همسر

زيور اطاعت به گردن آويز

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان للرجل حقا علي امراته اذا دعاها ترضيه واذا امرها (21) لا تعصيه ولا تجاوبه بالخلاف ولا تخالفه (22) ; مرد حقي بر زنش دارد [و آن حق اين است كه] چنانچه او را صدا زند پاسخ دهد، و هنگامي كه او را دستوري دهد سرپيچي نكند و پاسخ مخالف ندهد و با او مخالفت نورزد .»

باران عشق و محبت

 امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«اعلم ان النسآء شتي فمنهن الغنيمة والغرامة و هي المتحببة لزوجها والعاشقة له ... (23) ; بدان كه زنان گوناگونند، برخي از آنان دستاوردي گرانبها و تاوان [رنج هاي آدمي] هستند و اين زن كسي است كه به شوهرش محبت مي كند و عاشق اوست .»

رضايت و شفاعت

 امام باقر عليه السلام مي فرمايند:

«لا شفيع للمراة انجح عند ربها من رضا زوجها (24) ; براي زن هيچ شفيعي نزد پروردگارش به اندازه رضايت شوهرش سودمندتر نيست .»

عطر مهر و محبت

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«للرجل علي المراة ان تلزم بيته وتودده وتحبه وتشفقه وتجتنب سخطه وتتبع مرضاته وتوفي بعهده ووعده (25) ; حق مرد بر زن اين است كه [زن] ملازم خانه او باشد، و به شوهرش دوستي و محبت و دلسوزي كند، و از خشم وي دوري گزيند، و آنچه را مورد رضايت اوست انجام دهد، و به پيمان و وعده وي وفادار باشد .»

خشمگين كردن شوهر هرگز

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«طوبي لامراة رضي عنها زوجها (28) ; خوشا به حال زني كه شوهرش از او راضي باشد .»

هنر آشپزي

امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«خير نسآءكم الطيبة الريح الطيبة الطبيخ التي اذا انفقت انفقت بمعروف وان امسكت امسكت بمعروف فتلك عامل من عمال الله وعامل الله لايخيب ولايندم (39) ; بهترين زنان شما زني است كه داراي بويي خوش و دست پختي خوب باشد . هنگامي كه خرج مي كند، بجا خرج كند، و هنگامي كه خرج نمي كند بجا از خرج كردن خودداري ورزد . چنين زني كارگزاري از كارگزاران خداست و كارگزار خدا نه نااميد مي شود و نه پشيمان .»

اذيت نكن

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«من كان له امراة تؤذيه لم يقبل الله صلاتها ولا حسنة من عملها حتي تعينه وترضيه وان صامت الدهر وقامت واعتقت الرقاب وانفقت الاموال في سبيل الله وكانت اول من ترد النار ثم قال: وعلي الرجل مثل ذلك الوزر والعذاب اذا كان لها مؤذيا ظالما (29) ; كسي كه زني دارد كه [آن زن] به او آزار مي رساند، خداوند نماز و كارهاي نيك زن را نمي پذيرد تا اينكه به مرد كمك و او را راضي كند، اگر چه اين زن تمام عمر را روزه بگيرد و نماز بخواند و بندگان را آزاد و دارايي [اش] را در راه خدا انفاق كند . و اين زن نخستين كسي است كه وارد آتش جهنم مي شود . سپس حضرت فرمودند: مرد نيز چنين گناه و عذابي دارد اگر زنش را آزار رساند و [به او] ستم كند .»

چگونه مي تواني او را غمگين ببيني؟

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«. . . سعيدة سعيدة امراة تكرم زوجها ولا تؤذيه وتطيعه في جميع احواله (30) ; خوشا به سعادت و خوشا به سعادت آن زني باد كه شوهرش را بزرگ دارد و به او آزار نرساند و هميشه از شوهرش فرمانبري كند .»

چشمداشت بجا و منطقي

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«لا يحل للمراة ان تتكلف زوجها فوق طاقته (31) ; براي زن جايز نيست كه شوهرش را به بيش از توانايي اش مجبور كند .»

سرانجام ناسپاسي

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«ايما امراة قالت لزوجها: ما رايت قط من وجهك خيرا فقد حبط عملها (26) ; هر زني به شوهرش بگويد: من از تو هرگز خيري نديدم، [ثواب] كارش از بين مي رود .»

لجبازي هرگز

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«خير نسائكم الودود الولود المؤاتية وشرها اللجوج (27) ; بهترين زنانتان زني است كه با محبت، فرزندآور و سازگار باشد، و بدترين آنان زني است كه لجباز باشد .»

مهمان، با اجازه شوهر

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ايها الناس ان لنسآءكم عليكم حقا ولكم عليهن حقا حقكم عليهن [ . . . ان ] لا يدخلن احدا تكرهونه بيوتكم الا باذنكم (32) ; مردم! زن هاي شما بر شما حقي دارند و شما هم بر آنان حقي داريد . حق شما بر آنان اين است كه كسي را كه شما رضايت نداريد، بدون اجازه به منزلتان وارد نكنند .»

هم به استقبالش برو و هم او را بدرقه كن

 مردي خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: همسري دارم كه هرگاه وارد خانه مي شوم به استقبالم مي آيد، و چون از خانه بيرون مي روم بدرقه ام مي كند و زماني كه مرا اندوهگين مي بيند مي گويد: اگر براي رزق و روزي [و مخارج زندگي ] غصه مي خوري، بدان كه خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر براي آخرت خود غصه مي خوري، خدا اندوهت را زياد كند [و بيشتر به فكر آخرت باشي . ] رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: «ان لله عمالا و هذه من عماله لها نصف اجر الشهيد (33) ; براي خدا كارگزاراني [در روي زمين] است و اين زن يكي از كارگزاران خداست كه پاداش او برابر با نيمي از پاداش شهيد است .»

در اين كارها نيز به او كمك كن

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ايما امراة اعانت زوجها علي الحج والجهاد او طلب العلم اعطاها الله من الثواب ما يعطي امراة ايوب عليه السلام (34) ; هر زني كه در حج و جهاد و دانش اندوزي به شوهرش كمك كند، خداوند آن پاداشي را كه به زن حضرت ايوب عليه السلام داده است، به او مي دهد .»

شهري در بهشت خدا

 امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«ما من امراة تسقي زوجها شربة من مآء الا كان خيرا لها من عبادة سنة صيام نهارها وقيام ليلها ويبني الله لها بكل شربة تسقي زوجها مدينة في الجنة وغفر لها ستين خطيئة (35) ; هر زني كه به شوهرش مقداري آب دهد، براي او بهتر از عبادت يك سال است كه روزهايش روزه باشد و شب هايش عبادت كند . و خداوند به جاي هر مقدار آبي كه به شوهرش بنوشاند، شهري در بهشت برايش مي سازد و شصت گناهش را مي آمرزد .»

تامين امنيت رواني همسر

 پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«حق الرجل علي المراة انارة السراج واصلاح الطعام وان تستقبله عند باب بيتها فترحب وان تقدم اليه الطست والمنديل وان توضئه وان لاتمنعه نفسهآ الا من علة (36) ; حق مرد بر زن اين است كه چراغ خانه را روشن سازد; غذاي مطبوع فراهم كند; و تا در خانه اش به پيشواز او برود و به او خوشامد بگويد; و تشت آب و حوله را براي او آماده كند و دست هاي او را بشويد; و بدون دليل (عذر شرعي) مانع شوهر نسبت به نفس خودش نشود .»

رحمت خدا از آن كدبانويان است

امام صادق عليه السلام از پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله روايت مي كند:

«ايما امراة دفعت من بيت زوجها شيئا من موضع الي موضع تريد به صلاحا نظر الله اليها ومن نظر الله اليه لم يعذبه (37) ; هر زني كه در خانه شوهرش چيزي را براي سامان دادن وضع خانه جابه جا كند، خداوند نظر [رحمت] به او مي كند . و هر كس مورد نظر [رحمت] خدا قرار گيرد، خدا عذابش نمي كند .»

خوشبوترين عطر، زيباترين لباس، نيكوترين زينت

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله درباره حق شوهر بر زن مي فرمايند:

«عليها ان تطيب باطيب طيبها وتلبس احسن ثيابها وتزين باحسن زينتها (38) ; بر زن است كه [براي شوهرش ] خوشبوترين عطرهايش را بزند و قشنگترين لباس هايش را بپوشد، و از زيباترين زينت هايش استفاده كند .»

آرايش فقط براي شوهر

پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان من خير نسآءكم . . . المتبرجة من زوجها الحصان عن غيره (40) ; بهترين زنان شما آن زني است كه براي شوهرش آرايش و زينت مي كند، اما از بيگانگان خود را مي پوشاند .»

از تو سپاسگزارم

امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«خير نسآءكم التي ان اعطيت شكرت وان منعت رضيت (41) ; بهترين زنان شما آن زني است كه چون به او چيزي داده شود، سپاسگزاري كند و اگر به او چيزي داده نشود راضي باشد .»

پی نوشت ها:

1) بحار الانوار، ج 103، ص 228 .

2) همان، ج 103، ص 227 .

3) مکارم الاخلاق، ص 218 .

4) همان، ص 216 .

5) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 250 .

6) وسائل الشیعة، ج 14، ص 10 .

7) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 243 .

8) بحارالانوار، ج 104، ص 72 .

9) وسائل الشیعة، ج 15، ص 227 .

10) همان، ج 15، ص 251 .

11) همان، ج 8، ص 337 .

12) مکارم الاخلاق، ص 80 .

13) وسائل الشیعة، ج 15، ص 249 .

14) همان، ج 15، ص 227 .

15) بحارالانوار، ج 103، ص 249 .

16) وسائل الشیعة، ج 14، ص 122 .

17) بحارالانوار، ج 76، ص 11 .

18) میزان الحکمة، ج 4، ص 287 .

19) المحجة البیضاء، ج 3، ص 70 .

20) مکارم الاخلاق، ص 218 .

21) البته دستورهای شوهر باید مخالف با موازین اسلامی نباشد .

22) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 243 .

23) همان، ج 14، ص 161 .

24) سفینة البحار، ج 1، ص 561 .

25) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 244 .

26) وسائل الشیعة، ج 14، ص 115 .

27) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 162 .

28) وسائل الشیعة، ج 14، ص 155 .

29) همان، ج 14، ص 116 .

30) بحارالانوار، ج 103، ص 252 .

31) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 242 .

32) بحارالانوار، ج 76، ص 348 .

33) وسائل الشیعه، ج 14، ص 17 .

34) همان، ص 201 .

35) وسائل الشیعة، ج 14، ص 123 .

36) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 254 .

37) وسائل الشیعة، ج 15، ص 175 .

38) الکافی، ج 5، ص 508 .

39) وسائل الشیعة، ج 14، ص 15 .

40) بحارالانوار، ج 103، ص 235 .

41) همان، ج 103، ص 239 .

منبع :سایت یاد وخاطره شهدا به نقل از شیعه نیوز