مقالات فرهنگ ایثاروشهادت

شهادت دریچه ای به سوی نور و تعالی

بسم رب الشهدا

شهادت اوج تعالی انسان است. در فرهنگ اسلام و بخصوص تشیع، ارزشمندترین و گرانبهاترین حركت، شهادت است. شهید كسی است كه با نثار جان خود، درخت اسلام را آبیاری كرده و فساد را ریشه كن می كند. 
شهیدان، مقاومت و پویایی جامعه را تضمین می نمایند و به جامعه ظرفیت روحی می بخشند و ضعف و سستی را از بین می برند. اگر خون شهیدان نبود كه شجره ی طیبه ی رسالت را سیراب نماید نه از اسلام خبری بود و نه از مكتب توحید بخش الهی اثری و در یك جمله می توان گفت كه پر محتو ی ترین عنوان، در راستای تكامل انسان، از دیدگاه متون اسلامی، عنوان «شهید» است.
سؤال اصلی: شهادت چگونه می تواند راهی به سوی تعالی و تكامل انسان باشد؟

 مقدمه: 
از مهمترین عوامل باز دارنده روند تكاملی جامعه و بزرگترین آفت انقلاب و حركت های سازنده، آمیزش خطوط انحرافی و جریانات منفی با مایه های اصیل و پاك و برحق است. حق و باطل گاه آنچنان به هم می آمیزد كه تمیز دادن و جدایی آنها از یكدیگر محتاج به ایجاد سیل و موج قوی است تا لاشه ها را از درون دریای جامعه به بیرون پرتاب كند و گوهرها و مرجان ها و یاقوت ها را در درون بپرورد. حق و باطل گاه مانند كف و آب هستند كه تشخیص و جدائی آنان ساده است و گاه آنچنان بهم مخلوط شده اند كه باید با حركت های تند و پر حرارت از هم جدا شوند.  
انتخاب آگاهانه شهادت درسایه تفكر صحیح در چنین مواردی نقش خود را ایفا می كند، شهادت چنان حرارت و سوزی می آفریند و چنان حركت و تكانی را بوجود می آورد كه حق و طرفدارانش از باطل و پیروانش به خوبی جدا می شوند. 
شهادت شجاعانه نقش جدا كردن و شناساندن و سرانجام رشد و نمو حق و نابودی باطل را به طور احسن و اكمل در جامعه ایفا می كند و با این اثر، اجتماع را از ركود و جمود و انزوا خارج می سازد و با تصفیه عمیق، پویائی و بالندگی و كمال جامعه را تضمین می كند. 
مگر نه این است كه مرگ به سراغ همه خواهد آمد و گریزی از آن نیست. پس چه بهتر آنكه با مردن معامله ای انجام شود و در برابر دادن سرمایه حیات و قربانی شدن، سود و نتیجه ای بزرگ عائد شود. 
خداوند در قران می فرماید: «اگر در راه خدا كشته شوید یا بمیرید، آمرزش و رحمت خدا بهتر از هر چیزی برایتان خواهد بود». 
شهادت در مكتب قرآن و تشیع دارای هفت ركن است: 
داشتن ایمان به خدا، پیامبر و ائمه راستین معصوم اسلام؛ 
گزینش آگاهانه ؛
به فرمان خدا و رسول خدا (ص) بودن، (پیروی از سنت و عترت)
انگیزه را خدا قرار دادن؛
ایثارگری برای خشنودی خدا ورسیدن به رضوان و قرب او؛ 
برای اعلاء كلمه حق و ریشه كن نمودن باطل پیكار كردن؛ 
در معیت خدا و اولیاء خدا بودن. 
شهید چون شمع می سوزد و با نور خویش ظلمات و تاریك های زندگانی بشر را روشن می كندوراه رشد و سلامت و سعادت جامعه ی انسانی را صاف و هموار می سازد. 
شهادت طلبی، یعنی به استقبال مرگ شتافتن در راه آرمان و آیین برحق، نهراسیدن از مرگ و جان نثاری در راه حاكمیت حق. شهید مطهری می نویسد: 
«قوی ترین مردان هم وقتی خود را در چنگال مهیب مرگ دیده اند، اظهار عجز و ناتوانی كرده اند: كوچك و حقیر گشته اند، فكر و عقیده شان عوض شده است.» 
آری، تصویر مرگ و فكر نزدیك شدن مرگ برای انسان های سست بنیاد و بی ایمان، خوفناك و هولناك است، زیرا از نظر آنان، مرگ، خاموشی ابدی و ذلت همیشگی است. لیكن در نظر كسی كه مرگ را سرآغاز زندگی ابدی و پل عبور به حیات ابدی می داند، عزت جاودانگی است و لذا نه فقط از آن نمی ترسد بلكه از آن استقبال می نماید. 
پایان زندگانی هركس به مرگ اوست جز مرد حق كه مرگ وی آغاز دفتر است.

 شهادت در قرآن 
آیات فراوانی در قرآن كریم به مسئله شهادت اشاره نموده است، در این قسمت به برخی از آیات اشاره می نمائیم: 
ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاءعند ربهم یرزقون. 
هرگز نپندارید كه شهیدان راه خدا مرده اند، بلكه زنده به حیات (ابدی) شدند و در نزد پروردگارشان متنعم خواهند بود. 
2. ولا تقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء ولكن لاتشعرون. 
به كشته شدگان در راه خدا، مرده نگوئید چرا كه زنده اند، لكن شما درك نمی كنید.
3.والذین قتلوا فی سبیل الله فلن یضل اعمالهم سیهدیهم و یصلح بالهم و یدخلهم الجنه عرفها لهم. 
و آنان كه در راه خدا كشته شدند، هرگز خداوند اعمالشان را ضایع نمی گرداند، آنها را هدایت كرده و امورشان را اصلاح می فرماید و در بهشتی كه قبلاً به آنان شناسانده، وارد خواهد كرد. 
و من یقاتل فی سبیل الله فیقتل او یغلب فسوف توتیه اجراً عظیماً. 
و هركس در جهاد در راه خدا كشته شد و یا فاتح گردید اجر عظیمی به او عطا خواهیم كرد. 
نتیجتاً انتخاب آگاهانه شهادت در سایه تفكر صحیح است كه این اجرها را برای شهداء به ارمغان می آورد.

 شهادت در احادیث
احادیث و روایات متعددی پیرامون شهید و مقام والای آنان نقل شده است كه به پاره ای از آنها اشاره می نمائیم: 
امام صادق(ع) از رسول الله (ص) نقل فرمودند: 
«اشرف الموت قتل الشهاده» 
باشرافت ترین مرگ ها، كشته شدن به طریق شهادت است. 
از امام صادق(ع) به نقل از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) است كه پیامبر اكرم(ص) فرمودند: 
فـوق كـل بـر بـر یقتـل الرجل فی سبیل الله، فاذا قتل فی سبیل الله عز و جل فلیس فوقه بر… 
بالاتر از هر نیكی، نیكی برتری است تا اینكه شخص در راه خدا كشته شود. پس هنگامی كه در راه خداوند عزو جل كشته شد، نیكوكاری ای بالاتر از آن نیست …
3. امام باقر (ع) فرمود كه علی بن الحسین (علیهماالسلام) مكرر می فرمود: رسول الله (ص) فرمود:

 هیچ قطره ای برای خداوند عز و جل محبوبتر از قطره خونی كه در راه خدا (ریخته شود) نیست . 
4. از امام صادق (ع) است كه از پیامبر اكرم (ص) پرسیدند: 
چراشهید در قبرش مورد امتحان و ابتلاء قرار نمی گیرد؟ فرمود: شمشیر بالای سرش (هنگام شهادت) برای امتحان و ابتلاء او كافی بود.

 در حقیقت شهادت 
شهادت مكتب سازنده ای است كه شگرفترین اثرات و خلل ناپذیرترین واكنش های نسل های بهم پیچیده تاریخ را داراست. 
در حقیقت، شهادت خون دوباره ای است كه به كالبد نیمه جان جامعه وارد می گردد، خون این عنصر خلیفه الهی در نظام اجتماعی به عنوان گویاترین و مؤثرترین عامل تبلیغ صدق و صفا، حق و حقیقت، آگاهی و سازندگی خواهد بود. از این روست كه امام علی (ع) بعد از شهادت محمدبن ابی بكر به عبدالله بن عباس می نویسد: 
«به خدا سوگند، اگر علاقه، من به هنگام پیكار با دشمن در شهادت نبود و خود را برای مرگ در راه خدا آماده نساخته بودم، دوست می داشتم، حتی یك روز با این مردمی كه محمدبن ابی بكر را تنها گذاشتند روبرو نشوم». 
مجد و عظمت والای شهادت همواره تجلی بخش امتها بوده است. تاریخ شهادت، تاریخ عقیده و جهاد و تمسك به اصول و مبانی اعتقادی است. اگر خون شهیدان نبود كه شجره ی طیبه ی رسالت را سیراب نماید نه از اسلام خبری بود و نه از مكتب توحید بخش الهی اثری؛ اگر شهادت در كربلا و نهضت خونین عاشورا نمی بود، این اخلاص و دوستی كه میلیونها انسان از صمیم قلب نسبت به اهل بیت پیغمبر پیدا كرده اند به وجود نمی آمد.

انسان تا زمانی كه در حصار مادی خود و زمانش فرو رفته باشد، نمی تواند دم از منطق شهید بزند. چرا كه او را در حریم این معنا راهی نیست مگر به عشق. بنا بر گفته ی استاد بزرگوار شهید مرتظی مطهری: 
«منطق شهید را با منطق افراد معمولی نمی شود سنجید. شهید را نمی شود در منطق افراد معمولی گنجاند. منطق او بالاتر است. منطقی است آمیخته با منطق عشق…» 
فرهنگ ایثار وشهادت در نظام اسلامی از مهم ترین ویژگی های مكتب تشیع به شمار می رود و بر همگان پوشیده نیست كه از وجود همین فرهنگ بوده و هست كه حقایق اسلام تا كنون همچنان پا برجا و زنده باقی مانده است. از صدر اسلام تا كنون، تاریخ شیعه، شاهد ایثارگری و شهادت طلبی مردان بزرگی همچون پیامبر اكرم (ص) و اصحابش، ائمه اطهار (ع) و یاران آنان بوده است. 
فرهنگ شهادت دردامن خودانسان هایی را پرورش داده كه دارای خصوصیات و روحیات والا و متعالی هستند. داشتن همت بزرگ، برخورداری از روح بزرگ، عزت نفس و روحیه ی قوی، بزرگواری و بزرگ منشی، زهد گرایی و عدم دلبستگی به دنیا و … از مهم ترین خصوصیات انسان های تربیت یافته در فرهنگ ایثار و شهادت است.

 جایگاه و منزلت شهید 
یكی از مسائلی كه در قرآن مجید برای بیان حیات عالی شهدا و اشاره به مقام بسیار رفیع و والای انها آمده است، جمله ی «عندربهم یرزقون» است. 
مقام عند ربهم، عالی ترین مقام انسانی است به عبارت دیگر كمال نهائی انسان است كه هیچ حائلی میان انسان و خدا، وجود ندارد. در واقع اتصال به مقام ربوبی و لقاء الهی و نهایت كمال انسان است. چه جایگاه و منزلگاهی از آن بالاتر، كه عاشق را در جوار معشوق جای دهند و این همان چیزی است كه انسان ها حقیقتاً در جستجوی آن هستند. 
پیامبر (ص) فرمود كه: خداوند برای شهیدان هفت خصلت مقرر كرده است: 
با نخستین قطره خونی كه از خون او ریخته می شود، تمام گناهان او مورد عفو قرار می گیرد. 
سرش در كنار دو حور از حوریان بهشتی قرار می گیرد و آنها غبار از چهره ی شهید پاك می كنند و به او خوش آمد می گویند. او هم متقابلاً به همسران بهشتی خود مرحبا می گوید. 
از لباس های بهشتی بر اندامش می پوشانند. 

پذیرائی كنندگان بهشتیانی كه وارد بهشت می شوند، با عطرهای بهشتی، او را عطرآگین می كنند. 
جایگاه خود را، در بهشت می بیند. 
به روحش گفته می شود، در هر كجای بهشت كه می خواهی استراحت كن. 
به وجه الله نظر می كند، و این موضوع رضایت و خشنودی برای هر پیامبر و شهیدی است. 
به شهادت «فوز عظیم» گفته شده است، چرا كه شهید باشهادت خود به هدف نهائی كه لقاء پروردگار و مقام در جوار (عندربهم) باشد، رسیده است. و در این مسابقه ی نهائی،پیروز شده و بعد از مسابقه ی نهائی دیگر آزمایشی نیست.

 انگیزه های شهادت طلبی 
بطور خلاصه می توان انگیزه های شهادت طلبی را این گونه بر شمرد: 
رسیدن به تكامل و جاودانگی. 
معامله سودمند با خداوند (تقدیم جان در برابر بهشت).
اطاعت از خدا و رسول و اولی الامر.
كمك به مستضعفین وبر پایی عدالت و آزادی و رفع ظلم و فتنه. 
رسیدن به مقام والای شهادت كه بالاترین نیكوئیهاست. 
پالایش روح و آمرزش گناهان و نظر به وجه الله و پیوستن به لقاء الله و تقریب الی الله. 
امربه معروف و نهی از منكر و احیاء و اشاعه سنتهای الی و قبول در امتحان الهی و 
ذلت ناپذیری و ایثار در راه ارزش های متعالی. 
الگو سازی برای جامعه از طریق حماسه آفرینی و تحریك عواطف واحساسات برای ترویج حق طلبی و انجام مسئولیت اجتماعی و حساسیت در مقابل سرنوشت جامعه. 
تزریق خون تازه به پیكر اجتماع و تقویت روحیه انقلابی در آحاد مردم. 
انتخاب بهترین و هنرمند ترین و زیباترین نوع مردن.
حضور درصحنه جهاد فی سبیل الله كه بستر شهادت طلبی است و ادای تكلیف. 
سیر و سلوك معنوی و طی طریق در آخرین و والاترین مراحل عرفانی و فنای فی الله و اثبات عشق حقیقی به معشوق.

 چرا شهادت؟ 
1.شوق به لقاء الله 
2. زندگی راستین 
بزرگی روح 
دل بریدن از دنیای فانی و دل بستن به حقیقت باقی 
اجرای حق و احیای اسلام

 انتخاب آگاهانه شهادت 
شهادت، فنا شدن انسان برای نیل به سرچشمه نور و نزدیك شدن به هستی مطلق است. 
شهادت، مرگی از راه كشته شدن است، كه شهید آگاهانه و بخاطر هدفی مقدس و به تعبیر قرآن «فی سبیل الله» انتخاب می كند. 
از عبارت فوق چنین نتیجه می گیریم، كه هر مرگی نمی تواند شهادت باشد. اولاً باید این مرگ با كشته شدن باشد و ثالثاً این كشته شدن هم دو شرط اساسی دارد تا شهادت بر آن اطلاق گردد: 
1- آگاهانه باشد. 2- فی سبیل الله باشد.
آگاهانه بودن به این معنا است كه انسان خود با بصیرت، انتخابگر این نوع مرگ باشد. و شرط آگاهانه بودن آن است كه شهید، حق و باطل زمان خود را بشناسد و در زیر لواء حق، در ركاب «امام زمان» خود، علیه باطل بجنگد. 

قید «فی سبیل الله» اشاره به جهت و هدف شهید، در جنگ علیه كفار و مشركین دارد. و بیانگر این معنا است كه جنگی دارای ارزش كه، هیچ هدفی جز (الله) در آن نباشد. 
كلمه ی شهید در لغت به معنای «گواه» است، و در اصطلاح به كسی كه در راه خدا كشته شده باشد اطلاق می گردد. 
در اینكه چرا به كشته شده ی در «راه خدا» شهید می گویند، وجوه مختلفی بیان گردیده است در كتاب «لسان العرب المحیط» آمده است: 
به كشته ی در راه خدا شهید می گویند: 
برای اینكه ملائكه رحمت، شاهد او هستند. كه در این صورت شهید، به معنای مشهود است. 
برای اینكه خدا و فرشتگان الهی، شاهدان او در بهشت اند. 
برای اینكه در روز قیامت، او به همراه پیامبر، از ملت های گذشته شهادت می دهد. 
برای اینكه او نمرده، شاهد زنده و حاضر است. 
برای اینكه شهید برای اقامه ی شهادت حق، قیام كرده تا كشته شده است. 
برای اینكه شهید ناظر و شاهد بر نعمتها و كرامت های الهی است… 
شهادت پایان بخشیدن به حیات طبیعی و مادی و كثیف برای دفاع از ارزش های والایانسانی و شكافتن قفس كالبد مادی و حركت به مقام بلند شهود الهی است و دست شستن از بودن در حال هوشیاری و آزادی و دست یافتن به شدن است، و خلاصه شهادت نوعی مرگ نیست، بلكه صفتی است از حیات معقول و او كسی است كه از فنا رسته به ابدیت و بقا پیوسته است.

 دستاوردهای شهادت برای انسان: 
اطاعت بی چون و چرا از مقام ولایت تا پای جان. 
خدا محوری در مقابل خود محوری 
ایثار، ترجیح دیگران بر خود با انگیزه ی الهی 
ترجیح دادن آخرت به دنیا 
ارزش های انسانی را بر منافع شخصی ترجیح دادن 
در مسیر كمال حركت كردن. 
صبر و استقامت 
سازش ناپذیری در مقابل دشمنان
عزت نفس و زیر بار ذلت نرفتن 
حضور در صحنه های دفاع از حق در مقابل باطل 
مجاهد زیستن، نگریستن و مردن 
نترسیدن از مرگ 
دورنگری در مقابل كوته نظری 
ترجیح دادن رضای خدا به رضای خلق 
آمیختن عقل با عشق

 شهادت شجاعانه و آگاهانه در منظر شهیدان 
داشتن جسمی سالم و برخورداری از روحیه ی شجاعت مقدماتی برای وصول به انتخاب آگاهانه شهادت می باشند. در این بخش دیدگاه شهیدان را در مورد شهادت مرور می نمائیم: 
شهید نوجوان عبدالله مردانی: 
پدر و مادر، برایم نگران نباشید، چرا كه من راهم را آگاهانه (شهادت) انتخاب نمودم و آن جز در راه خدا، فی سبیل الله راه دیگری نیست. 
شهید حسینعلی كاویانی:
شهادت اگر در كام شیر هم كه باشد، من آن را به چنگ خواهم آورد. 
شهید جمشید رئیسی: 
شهادت شربتی است كه هر كس توان نوشیدن آن را ندارد، مگر اینكه از تمام قید و بندهای ظاهری اعم از مال و جان و … خود گذشته باشد و بخواهد این همه را در راه حق علیه باطل خدا كند. 
شهید حمید رضا بصیرزاده: 
خدایا! خود شاهد باش كه با فرمان تو به جبهه آمدیم و به فرمانت به خون غلطیدیم و شهید شدیم. شهادت، هدف نیست. 
پیروزی هم هدف نیست. 
بلكه ترویج دین، هدف است. 
شهید اكبر فارسیان: 
ای خدای بزرگ! ما را به راه راست هدایت كن ! تا جانمان را در راهت هدیه كنیم. 
شهادت را نصیبمان كن تا شهید شویم. 
و شهادت را نصیبمان كن تا شاهد باشیم. 
شهید حسین ریخته گران: 
من این راه مقدس را آگاهانه و عاشقانه انتخاب كردم و حالا در جبهه حضور دارم، همان محلی كه «خون» با عقیده پیوند می خورد و در همانجاست كه شهادت میسر می شود و شهادت پلی است كه ما را به هدف نهائی می رساند. 
7.شهید اسماعیل یوسفی: 
ای پدر و ای مادر عزیز! ای خواهر و تو ای برادر! من بعد از هیجده سال زندگی بیهوده، خود را بازیافتم و راه حسین (ع) را انتخاب كردم، زیرا شهید شدن به نظر من سرآغاز زندگی دوباره می باشد. 
8. شهید امیر مغفوری: 
خداوندا! اگر مرا به این سرزمین شهادت نمی خواندی، 
و اگر امید مرا از آمدن به این وادی عاشقان، قطع می نمودی، 
و اگر این سعادت بزرگ را نصیبم نمی ساختی، 
دیگر چگونه می توانستم در محافل عزاداری حسین (علیه السلام) برای او بگریم.

 شهادت در اندیشه ی امام خمینی (ره)
امام خمینی – قدس سره – كه خود عارفی وارسته بودند و در محراب عشق درطلب وصال یار، زندگی می كردند درباب شهید و شهادت مطالب ارزنده ای فرمودند كه از میان آنها می توان گزیده ای را در باب شهادت و مقامات عرفانی آن ابراز داشت: 
«مرتبه شهادت از مراتب عالیه و كمالات نفسانیه ای است كه از اولیای خدا به ارث رسیده است. ما خاكیان محجوب یا افلاكیان چه دانیم كه این «اتزارق عندرب الشهداء» چیست؟ چه بسا مقامی باشد كه خاص مقربان درگاه او – جل و علا – و وارستگان از خود و ملك هستی باشد. پس مثل من وابسته به علایق و وامانده از حقایق چه گویم و چه نویسم كه خاموشی بهتر و شكستن قلم اولی تر است». 
مقام شهادت از ملزومات مقام خلیفه الهی است كه قرآن كریم وعده ی تجلی نور حق را بدان نوید می دهد. و این ارث از موالیان و اولیا الله به ما رسیده است. این كلام را با فرازی از سخنان امام خمینی قدس سره – مزین خواهد شد: 
«شهادت ارثی است كه از موالیان ما كه حیات را عقیده و جهاد می دانستند و در راه مكتب پر افتخار اسلام با خون خود و جوانان عزیز خود از آن پاسداری می كردند به ملت شهید پرور ما رسیده است». 
در سخنان عارفانه ی امام، شهید كلمه ای است بس عظیم كه در عقل كوچك ما نمی گنجد. شهید باران رحمت الهی است كه به زمین خشك جانها حیات دوباره می دهد. عشق شهید، عشقی حقیقی است كه با هیچ چیز عوض نخواهد شد. شهید چشمه ی فیض الهی است كه در دنیا پدیدار شده، شهید ساغری است كه آبش خون و خونش روان است. 
از مداد علماء شهداء بر خیزند و از خون شهداء مداد علما سیراب می شوند. شهید گلواژه عشق و مقام رفعت انسان است. خداوند فیاض است و شهادت نبض والای او. شهید تن برایش سنگینی می كند و مانع از رسیدن اوست به محبوب، شهید نگرشی است والا، خونی است جوشان، با نوری منور و دلی لبریز از عشق به خدا. 
«از شهداء كه نمی شود چیزی گفت. شهدا شمع محفل دوستانند. شهدا در قهقه ی مستانه شان و در شادی وصولشان «عندربهم یرزقون»اند؛ و از نفوس مطئنه ای هستند كه مورد خطاب «فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی» پروردگارند. اینجا صحبت از عشق است و عشق و قلم در ترسیمش بر خود می شكافد.» 
امام خمینی ره در عباراتی دیگر می فرماید: 
«خوشا به حال آنان كه با شهادت رفتند. خوشا به حال آنان كه در این قافله ی نور، جان و سر باختند. خوشا به حال آنهایی كه این گوهر را در دامن خود پروراندند. خداوندا این دفتر و كتاب شهادت را هم چنان باز و ما را از وصول به آن محروم مكن. خداوندا كشور ما و ملت ما هنوز در آغاز مبارزه اند. و نیازمند مشعل شهادت، تو خود این چراغ پر فروغ را حافظ و نگهبان باش. چرا كه همین تربت پاك شهیدان است كه تا قیامت فرا راه عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفای آزادگان خواهد بود.» 
تاریخ شهادت، تاریخ عقیده و جهاد و تمسك به اصولی و مبانی اعتقادی است. در اندیشه ی امام خمینی (ره) اگر خون شهیدان نبود كه شجره ی طیبه رسالت را سیراب نماید نه از اسلام خبری بود و نه از مكتب توحید بخش الهی اثری. اگر شهادت در كربلا و نهضت خونین عاشورا كه یارانی چون حجربن عدی، رشید هجری و كمیل بن زیاد و دیگر دوستان اهل بیت را با آغوش باز استقبال نمود نمی بود، این اخلاص و دوستی كه میلیونها انسان ازصمیم قلب نسبت به اهل بیت پیغمبر (ص) پیدا كرده اند به وجود نمی آمد. 
از دیدگاه امام شهداء شهادتی كه از روی ایمان و آگاهی و در رابطه با خدا و در حال نیایش پدید آید، توأم با عشق است، زیرا كه پرستش وی در خون تبلور یافته و میدان رزم محرابش گشته و با خون سرخش وضو ساخته و در زیر رگبار گلوله خصم به ستایش معشوق خود مشغول شده و در زیر آسمان نیلگون شفق گونه به جهاد در راه حق به قیام برخاسته. كه چنین عبادتی به منتهای خلوص رسیده و از بندگی به عشق عمیق دست یافته كه نه تنها عابد است، بلكه عاشق و نه تنها خدا را معبود بلكه معشوق می داند.

 عاشورا و فرهنگ شهادت 
روز عاشورا، روز حماسه و شجاعت و دلاوری و ابتلا و آزمایش بزرگ و روز فداكاری و عزت و شرف و كیان اسلام روز جانبازی و از خود گذشتگی و ایثار است. روز پیروزی خون بر شمشیر است. 
مهم آن است كه ذلت و سرسپردگی و بندگی غیر از خدا را نپذیریم، بنده استبداد و استعمار و استكبار نگردیم. اما درس تسلیم نشدن را به ما آموخت، عاشورا روز شهادت است، روز افتادن سرها ازتن ها، روز جدایی حق از باطل، روز مواجهه ی اسلام با كفر است، روز اخلاق و ضد اخلاق، روز باید و نبایدها روز هنجار و ناهنجار ها، روز ایمان و الحاد و كفر است. 
اسلام چنین افرادی را تربیت كرد كه شهادت بر اسارت و ذلت رحجان دادند و تا جان داشتند، پای فشردند و اسلام را نجات دادند و امروز ما شاهد این رشادت ها و دلاوری ها كه از سالار شهیدان و یاران نیكوكار و فداكار او درس و عبرت گرفته اند هستیم و این فرهنگ شهادت عاشورا است كه چنین انسان هایی نیك صفت و دلیر و بی باك تحویل جامعه داده است و ما مدیون روز عاشورا هستیم. 
پاره ای از شعارهای شهادت طلبی د رحماسه ی عاشورا عبارتند از: 
1. «موت فی عز خیر من حیاه فی ذل: مرگ بهتر از زندگی ننگین است.» 
«مرحبا بالقتل فی سبیل الله؛ چه خوش است، شهادت در راه خدا»
«انی لااری الموت الاسعاده و الحیاه مع الظالمین الا برماً؛ مرگ با عزت، سعادت است و زندگی در كنار ستم گران، ملالت آور است.» 
و ان تكن الابدان للموت انشت فقتل امرء بالسیف فی الله افضل
اگر پیكرها برای مرگ، آفریده شده اند، پس كشته شدن با شمشیر در راه خدا، سزاوارتر است. 
لیس الموت فی سبیل العز الاحیاه خالده … مرگ عزت مندانه، جز حیات جاوید نیست و زندگی ذلیلانه جز مرگ ابدی نیست. 
شهادت در كلام و نگاه حسین بن علی (ع) كه سیراب شده از سرچشمه فیض نبوی و پرورش یافته مكتب علوی است، از جایگاه و منزلتی رفیع برخوردار بود و از اسباب عزت و كرامت انسان محسوب می شود. 
نتیجتاً اینكه حماسه ی عاشورا تبیین كننده فرهنگ عاشورا به معنای راستین آن برای همه انسانها آزاده در طول تاریخ است.

 تأثیر حماسه عاشورا بر وصیت نامه شهداء 
با نگاهی گذرا به وصیت نامه های شهدا می بینیم كه تقریباً در اكثر وصیت نامه ها نام و یاد امام حسین (ع) و یا جملاتی بر گرفته از فرمایش های آن بزرگوار به چشم می خورد و به عبارتی كل وصیت نامه ها الهام گرفته از نهضت امام حسین (ع) است.
در این قسمت نمونه هایی از وصیت نامه های عرفانی شهدا را در این زمینه مرورمی نمائیم: 
توای حسین (ع) ای تو كه معشوقی در مسلخ عشق صدها عاشقت را به قربانگاه كشاندی، ای سیدالشهدا كه آخرین شب حیات را از دشمن مهلت خواستی، نه برای وداع با دنیا، با تمام وقاحت كه اسفل السافلین است، بلكه برای وصال به عقبی با تمام عظمتش … امروز جوانان ما تو را رهنمون راه خویش ساخته اند. 
بارالها، سال ها از كودكی تا به امروز نام حسین در ذهنم پرتو افشانی می كرد، حسین(ع) برایم متجلی شده است و دانستم كه حسین چرا این گونه همه چیز و همه كس را قربانی كرد و از تو می خواهم مرا در صف حسینیان قرار دهی. 
من رستگاری را دراین می بینم كه با الهام از مكتب دینی و قرآن راهی برگزینم كه همان راه پیروزی است، راه خونین سردار شهیدان امام حسین (ع). 
پدرجان این درس را حسین (ع) به ما آموخته است كه مرگ در راه خدا را بر زندگی ذلت بار ترجیح می دهیم. 
بدانید كه آگاهانه در این راه قدم نهاده ام، زیرا خون سرخ شهیدان از هابیل تا حسین (ع) و از حسین تا شهدای جنوب و غرب صدایم می زنند كه چرا نشسته ای. ما د رعصری زندگی می كنیم كه ظلم سراسر جهان را فرا گرفته است باید خون بدهیم. 
درود بر پیامبر بزرگ اسلام كه چگونه زیستن را به ما آموخت و درود به فرزند رشیدش حسین(ع) كه چگونه مردن را به ما آموخت. موقعی انسان می تواند ادعای حسین گونه بودن كند كه یزید زمان را نابود كند و یا تنش در زیر تانك ها ساییده شود. 
زمانی كه جسدم بر روی دوش شماست، اگر با چشم دل بنگرید، چشمم بسوی كربلاست. 
مادر آن تربتی كه به دهان پسرت گذاشتی از كدامین خاك بود، آیا این تربت پاك حسین(ع) نبود و تو با زبان بی زبانی، نگفتی لبیك یا حسین، لبیك یا حسین، پسرم را برای تو بزرگ می كنم كه ادامه دهنده ی راه اسلام عزیز باشد و حال حسین زمان ما را به فریاد رسی جد بزرگش خواند، ما هم فریاد برآوردیم لبیك یا روح الله. 
امروز موقعیت ما مانند زمان امام حسین(ع) است، اسلام خون می طلبد و قربانی می خواهد و من به پیروی از حسینم و خمینی عزیزم خون می دهم تا اسلام پایدار بماند. مگر می شود پشت سر حسین را خالی گذاشت و حركت او را تقویت نكرد و خود را مطیع حسین(ع) دانست. 

جمع بندی و نتیجه 
با قاطعیت می توان گفت كه نظام اسلامی با فرهنگ شهادت پایدار می ماند. در غیر این صورت نیز ممكن است بماند ولی در باطن به تدریج هویت اصیل دینی محو می شود. شهادت در اسلام فوزی عظیم و عروجی برین است. 
شهید در اسلام زنده است، چون به راه حق قیام كرده است و نزد پروردگار منعم است، چون به حق پیوسته است و این اندیشه مبتنی بر خصوص دینی و عرفانی است. 
شهید با ایثار جان خویش، با فداكاری و از خود گذشتگی با سوختن و خاكستر كردن خود قیام به آگاهی و قیام به قسط و عدل می كند. به حقیقت در فراموشی و عظمت، جان و حیات می بخشد. خود از جهان خاكی می رود اما به حیاتی برین و معقول در می آید. 
كسی كه در راه هدف های عالی اسلام با انگیزه ی تثبیت ارزش های اسلامی و انسانی جان خویش را فدا كند، به بالاترین درجه كمال ممكن دست یافته است و اوست كه سرباز لایق و حقیقی اسلام به شمار می رود. 
او در عین شجاعت و برخورداری از روحیه ی شهادت، تن خویش را فدا و جان را در خدا فنا ساخته است. 
او با غلبه ی مطلق جان بر تن، از همه امكانات خویش برای رسیدن به اوج كمال بهره برده و پهلو به پهلوی انبیا صدیقین و صالحین می زند. 
در شهادت سه ویژگی مشاهده می گردد: الف) فی سبیل الله ب) آگاهی ج) اختیار 
كه داشتن روحی بزرگ و توانمندی پیش نیازی برای رشادت و شهادت محسوب می گردد. 
هنگامی كه فرهنگ شهادت در جامعه رواج یافت، شوق و شعفی در قلوب بوجود آمده كه سبب مسابقه و رقابت بر سر كسب این مقام می شود. پیامبر گرامی اسلام (ص) با ترویج فرهنگ جهاد و شهادت توانست با جمع اندك و ناتوان (به لحاظ مادی) مسلمانان اولیه، نصرت و یاری خداوند متعال را كسب كرده، بزرگترین ضربه ها را بر پیكر كفر و شرك زده و سبب تثبیت و گسترش سریع اسلام شود.

منابع و مأخذ
قرآن مجید 
نهج البلاغه 
امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، به اهتمام حسن امین، بیروت، 1986م. 
ابن منظور، لسان العرب المحیط، دارلسان العرب، بیروت. 
حر عاملی، محمدبن حسن، اثبات الهداه، چاپخانه ی علمیه قم. 
حر عاملی، محمدبن حسین بن علی، وسایل الشیعه، تصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، انتشارات المكتبه الاسلامیه، تهران، چاپ نهم 1401 هـ.ق
راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، المكتبه المرتضویه، چاپ دوم 1362.
رضوانی، علی اكبر، فلسفه شهادت، انتشارات هجرت، چاپ اول، بهمن 1362
سعادت پرور، علی، فروغ شهادت (اسرار مقتل سیدالشهداء (ع))، انتشارات پیام آزادی، چاپ اول، 1373.
شریف قریشی، باقر، حیاه الامام المهدی، قم، 1417 هـ.ق
طوسی(ره)، محمدبن الحسن، الغیبه، موسسه معارف اسلامیه، 1417 هـ.ق
صادقی اردستانی، احمد، صفات شهید، انجمن اسلامی كاركنان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
صافی گلپایگانی، گفتمان مهدودیت، انتشارات مسجد مقدس جمكران، پاییز 1377.
صدوق (ره)، معانی الاخبار، انتشارات اسلامی 1361. 
صدوق (ره)، الخصال، تصحیح علی اكبر غفاری، مكتبه الصدوق، تهران، 1348ش 
صدوق (ره)، امالی، تهران، 1300 هـ.ق
صدوق (ره)، كمال الدین و تمام النعمه، كتابخانه صدوق
طباطبائی، محمد حسین، تفسیرالمیزان، دارالكتب الاسلامیه، 1362، تهران 
طباطبائی. محمد حسین، حیات پس از مرگ، انتشارات آزادی قم. 
طبری، احمدبن علی بن ابی طالب، الاحتجاج، چاپخانه سعید، مشهد.
عمید زنجانی، عباسعلی، جهاد از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ دوم، تهران، 1363

قریشی، سید علی اكبر، قاموس القرآن، دارالكتب الاسلامیه، تهران
قمی، شیخ عباس، سفینه البحار و مدینه الحكم و الآثار، انتشارات (اسوه تهران، 1414 ق
كرمانی، طوبی، شهید و شهادت، كانون اندیشه جوان، چاپ اول. بهار 1381. 
كریمی جهرمی، علی، خط سرخ شهادت، انتشارات واحد فرهنگی بنیاد شهید، چاپ اول پاییز 1362. 
كلینی (ره) محمدبن یعقوب. اصول كافی، مترجم، سید جواد مصطفوی، چاپ علمیه اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مكتبه الاسلامیه، 1398 ق. تهران.
مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، انتشارات اسلامی، خرداد 1361. 
مظلومی، رجبعلی، درس شهید، انتشارات واحد فرهنگی بنیاد شهید. 
موسایی، میثم، حیات شهید، مركز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، تابستان 1369.
موسوعه كلمات امام حسین (ع)، مركز تحقیقات باقرالعلوم (ع)، قم، دارالمعروف، 1373.
نسائی، احمد بن شعیب، سنن النسائی، دارالفكر، چاپ اول. بیروت، 1348 ق. 
هاشمی نجف آبادی، سیدرضا، فرهنگ شهادت، انتشارات واحد فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، تیرماه 1362.  

                     برگرفته از سایت پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس